Allah-u Teâlâ ve Nedensellik İlkesi

Soru: Bizim, Allah-u Teâlâ'nın varlığına getirdiğimiz en önemli delillerden birisi, nedensellik ilkesidir. Fakat bazı batılı düşünürler buna itiraz ederek diyorlar ki: Nedensellik ilkesi her şeyi kapsamına alan bir genel ilke ise, o zaman yaratıcının da bir nedeni olması gerekir. Oysaki bu onun ilk neden olduğu ve bir yaratıcısının olmadığı inancıyla çelişmektedir. Başka bir ifadeyle, nedensiz bir yaratıcıya inanmak nedensellik ilkesinin genel bir ilke olmasıyla çelişmektedir. Bu ilkenin genel bir ilke olduğunu kabul etmezsek, o zaman da bu ilkeye dayanarak yaratıcıyı ispat edemeyiz; çünkü birileri de çıkıp madde veya enerjinin nedensiz meydana geldiğini ve bunların değişimleri sonucu diğer olguların meydana geldiğini ileri sürebilir. Bu konudaki cevabınız nedir?

Cevap: Bu şüphe, nedensellik ilkesinin yanlış anlaşılmasından meydana gelmiştir. Bu şüpheyi ortaya atanlar sanmışlar ki her varlık, var olduğu için bir nedene muhtaçtır. Oysaki bu yanlış bir düşüncedir. Nedensellik ilkesinin doğru açıklanışı şöyledir. Varlığında bağımlı ve muhtaç olan her varlık bir nedene muhtaçtır.

Nedensellik ilkesinin bu doğru açıklamasını nazara alırsak, onun genel bir ilke olduğu ve hiçbir istisnasının olmadığı görülür. Madde ve enerjinin nedensiz var olduğunu ve bunların değişimleri sonucu evrendeki diğer varlıkların ortaya çıktığını ileri sürmek ise, yerinde açıklandığı üzere birçok yönden yanlış ve temelsizdir.