Erdem Kazanman?n Yollar?

Erdem kazanman?n ve ahlâkî rezilliklerle mücadelenin yolu nedir?

Erdem Kazanman?n Ön Haz?rl?klar?:

Erdem kazanmak ve ahlâkî rezilliklerle mücadele etmek için bir tak?m temel noktalara dikkat etmek gerekir:

1- ?stemek: ?nsan, öncelikle iyile?meyi, kendini ahlâk erdemleriyle süslemeyi ve ahlâkî rezilliklerden uzak tutmay? istemelidir. Bu istek, ön haz?rl?k ve yolun ba?lang?c? olarak güçlendirilmelidir.

2- ?nanç: ?nsan, kötülüklere kar?? mücadele gücüne sahip oldu?una ve Allah kat?ndan kendisine verilen bu güç sayesinde ?eytanî tehdit ve vesveseler kar??s?nda durabilece?ine inanmal?d?r. Çünkü güçsüzlük ve acizlik hissi, insanda ruhsal y?k?mlar olu?turur ve dü?manlar? kar??s?nda küçük dü?ürür.

3- Riyazet ve cihat: Beden sa?l??? için spor yapman?n zaruri oldu?u gibi, nefsi ar?nd?rmada da nefsin isteklerine kar?? riyazet ve cihat kaç?n?lmazd?r.[1]

4- Tedricilik: Beden e?itiminde küçükten, azdan ba?land??? ve al??t?rmalar sonucunda istenen geli?me sa?land??? gibi, ruh e?itiminde de azdan ba?lamak ve tedrici olarak (yava? yava?) a?amalar? kat etmek gerekir. Bunun sonucunda insan ahlâkî erdemlere sahip olabilecek ve ahlâkî rezilliklerden de korunabilecektir.

5- Devaml?l?k: Nefsanî rezilliklere kar?? riyazet ve mücahede, kötülüklerin kökü kaz?n?ncaya ve erdemler de yeti haline gelinceye kadar devam etmelidir.

6- Zarar? önlemek: Ahlâkî afet ve rezillikler insan?n ruhuna girmeden önlenmelidir; e?er de bir yolunu bularak insan ruhuna s?zm?? ise, kansere dönü?meden önce her hangi bir yolla d??ar? ç?kar?lmal?d?r ki ahlâkî erdemleri kazanma hareketi sekteye u?ramas?n.[2]

Önemli Bir Kaç Nokta

Ahlâkî erdemleri kazanma ve rezillikleri ortadan kald?rma alan?nda dikkat edilmesi gerekli birkaç nokta vard?r:

1- Salih amelin tekrar?: Bu, güzel ahlâk?n ruha yerle?mesine ve yeti haline gelmesine neden olur. Çünkü bir suretin tekrar?, insanda yetiye dönü?ür ve bu, insan?n gönül ve ruh sayfas?na bir nak?? olarak i?ler. Ahlâkî kötülük ve rezilli?i terk etmenin tekrar? da, onun çirkinli?ini tamamen ortaya ç?kar?r ve ona duyulan nefret kal?c? olur.

2- Gaye ve niyet: Ahlâk güzelliklerini kazanma iste?i, maddî ç?karlar ve dünyevi menfaatler için de?il, ilâhî r?za do?rultusunda gerçekle?melidir.

3- ?nançlar?n ?slah? ve güçlendirilmesi: Ahlâk güzelliklerini kazanabilmenin önemli yollar?ndan biri, inançlar? ?slah etmektir. ?nsan, Allah'a olan inanc?n? ve Allah'?n fiillerine dönük tevhit (tevhid-i ef’al) inanc?n? güçlendirerek, ahlâkî kötülüklerden ar?nmaya özen gösterir; art?k onun yan?nda, büyüklenme ve riya gibi ahlâkî rezilliklerin hiçbir de?eri olmaz. ??te bu inanç ve bak?? aç?s?yla bu tür rezillikler kolay bir ?ekilde ortadan kald?r?labilir.[3]

4- ?lmî ve amelî yol: Erdem ve faziletleri kazanabilmek için ahlâk üstatlar?, birbirini tamamlay?c? nitelikte olan ilmî ve amelî yolu önermi?lerdir. ?nsan, ilmî yol sayesinde faziletin bireysel, sosyal ve siyasal hayattaki sonuçlar?n? ve de ruhun yüceli?i ve yetkinli?i yönündeki sonuçlar?n? ö?renecektir. Bu marifet ve bilgiye sahip olan insan, hem gerçek ihtiyaçlar?na kavu?acak ve hem de bu fazilete sahip olman?n gereklili?ini anlayacakt?r. ?nsan, bu marifet sonras?nda o fazilete sahip olman?n zeminini haz?rlama yönünde kararl?l?k gösterecektir.

Amelî Yolun Ön Haz?rl???:

Ahlâk otoritelerine göre ahlâk güzelliklerine sahip olman?n ve nefsanî çirkinliklerden ar?nman?n ön haz?rl???n?n dört a?amas? vard?r: Mü?arete, murakabe, muhasebe ve muatebe.

Mü?arete [4]: Yani insan?n, kendisi için belirlenen görev ve sorumluluklar? yerine getirmede gev?ek davranmamas? ve ilâhî buyruklara ba?l? kalmas? için kendisiyle ahitle?mesidir. ?nsan, bu a?amada hay?r ve güzel i?ler yapmay?, kötülüklerden sak?nmay? üstlenir; ömründen ve varl?ksal sermayesinden gere?ince faydalanma ve bo?a tüketmeme ba?lam?nda her sabah kendisiyle olan ahdini yeniler. Bu a?amadan sonra, ahdine sad?k kalmas? için kendisini denetlemelidir. Çünkü inançl? ve imanl? biri ahdine vefa gösterir. Yüce Allah ?öyle buyurmu?tur:

“Yine onlar (o müminler) ki, emanetlerine ve ahitlerine riayet ederler.”[5]

Murakabe: ?nsan bu a?amada yüce Allah'? asla unutmamal? ve i?lerine ilâhî renk vermeye çal??mal?d?r. ?mam Ali (a.s) murakabe hakk?nda ?öyle buyurmu?tur: Ne mutlu o kimseye ki Rabbini gözetir ve günah?ndan korkar.[6]

Yine ?mam Ali (a.s) konu hakk?nda ?öyle buyurmu?tur: ?nsan kendisini kontrol etmeli, kalbini denetlemeli ve dilini korumal?d?r.[7]

?mam Ali (a.s), ak?ll? mümini tan?mlarken ?öyle buyurmu?tur: (Ak?ll? mümin) yar?n?n? bugününden gözetir ve birkaç ad?m öncesine bakar.[8]

Muhasebe: ?nsan bu a?amada, çok önemli yedi noktaya dikkat ederek, nefsiyle hesapla?maya ba?lar: Ölçü, sorumluluk hissi, amelin kal?c?l???, amellerin kaydedilmesi, hesaba ça?r?lmas?, amellerin kar??l?k ve yank?s?, dü?ünme ve telafi.[9]

Hadisler nefisle muhasebeye çok önem vermi?tir. Allah Resulü'nden (s.a.a) rivayet edilen bir hadis ?öyledir: Hesaba çekilmeden, siz kendinizi hesaba çekin; amelleriniz tart?lmadan, siz kendiniz tart?n ve yüce sunum (k?yamet) için kendinizi haz?rlay?n.[10]

?nsan?n kendisini ve yüce Allah'? unutmamas? için, kendisine yabanc? kalmamas? ve de anlams?z gurura kap?lmamas? için f?rsatlar?n? kaybetmeden önce kendisiyle hesapla?mas? elzemdir.

Ölüm sonras? oturaca??n bir yurt olmaz

Tek yurt amellerinin kurdu?udur ancak

Hay?r amelinden görkemli saray kurulur

Çirkin amelinden bela ma?aras?

Tevfik f?rsat?n? yar?n vermeyeler, korkar?m

Bari bugün tövbe et ki, yar?n?n kurtulu? halkas?d?r.[11]

Muatebe: Erdemler yolunun yolcusu, bu üç a?amadan sonra dördüncü a?amaya ad?m atarak, kendini k?nar. Bu a?amada insan, kendini muhakeme edip yapm?? oldu?u hatalar ve kötülükler kar??s?nda kendini k?namal?; ba???lanma dilemeli; tövbe etmeli; ihmal ve kusurlar?n? pratik olarak telafi etme yoluna gitmelidir.[12]

 

-------------

[1]- Muhammed R?za Mehdevi Keni, Amelî Ahlâk?n Ba?lang?ç Noktalar?, "Nefse kar?? riyazet ve mücahede" konusu.

[2]- Muhammed R?za Mehdevi Keni, Amelî Ahlâk?n Ba?lang?ç Noktalar?, s. 29-44.

[3]- Nefsi Ar?nd?rma Yöntemi, Yazarlar: Feride Mustafavi (Humeyni), Fat?ma Caferî, S?dd?ka Masumî.

[4]- Buna “muahede” (sözle?me) de denmi?tir.

[5]- Mü'minûn, 8.

[6]- ?erh-i Gureru'l-Hikem ve Dürerü'l-Kelim, c. 4, s. 238, h.5938.

[7]- Fihrist-i Gureru'l-Hikem ve Dürerü'l-Kelim, s. 393, h.1947.

[8]- Sübhi Salih Tahkiki ile Nehcü'l-Bela?a, hutbe: 83.

[9]- Muhammed R?za Mehdevi Keni, Amelî Ahlâk?n Ba?lang?ç Noktalar?, c. 1, s. 353-373; Allame Seyyid b. Tavus. Nefis Muhasebesi.

[10]- Nefis Muhasebesi, s. 13.

[11]- Külliyyat-? Divan (?ehriyar Divan?), c. 5, s. 340.

[12]- Nefsi Ar?nd?rma Yöntemi, Yazarlar: Feride Mustafavi (Humeyni), Fat?ma Caferî, S?dd?ka Masumî, s. 65-197; Muhammed R?za Mehdevi Keni, Amelî Ahlâk?n Ba?lang?ç Noktalar?, s. 343-373.