?lahi Adalet

1-Niçin bütün s?fatlar?n aras?ndan adalet seçilmi?tir?

Bu bahiste her ?eyden önce ?u noktan?n ayd?nlanmas? laz?md?r: Niçin Allah’?n s?fatlar?ndan biri olan “adalet” alimler taraf?ndan dinin be? esas?ndan biri olarak kabul edilmi?tir?

Allah (c.c) Alim'dir; Kadir'dir; Adil'dir; Hakim'dir; Rahman ve Rahim'dir; Ezeli ve Ebedi'dir; (Hal?k) Yarat?c? ve Rezzak't?r. Neden bütün s?fatlar?n aras?ndan yaln?zca adalet seçilmi? ve dinin be? esas?ndan biri olmas?nda karar k?l?nm??t?r?

Bu önemli sorunun cevab?nda birkaç noktaya dikkat etmek gerekir:

A- Allah’?n s?fatlar? aras?nda adalet öyle bir öneme sahiptir ki, di?er bir çok s?fatlar ona tabi olurlar. Adaletin temelinde kelimenin geni? manas?yla her ?eyi kendi yerinde karar k?lmak vard?r. Buna göre, Hakim, Rezzak, Rahman, Rahim ve di?er bütün s?fatlar?n esas? Adalettir.

B- Ahiret meselesi de, geçmi? bahislerde geçti?i gibi yine ilahi adalete dayal?d?r. Peygamberlerin risaleleri, imamlar?n mesuliyetleri de yine ilahi adaletle irtibatl?d?r.

C- ?slam'?n ilk as?rlar?nda ilahi adalete dair baz? ihtilaflar has?l olmu?tur. Ehl'i Sünnet Müslümanlar?ndan E?'ari denilen bir grup, Allah’?n adaletini toptan inkar ettiler. "Allah hususunda adalet ve zulüm mefhumundan bahsedilmez. Bütün mevcudat alemi, O'nun mülküdür ve O'nunla alakal?d?r. Bundan dolay? yapt??? her ?ey adaletin kendisidir. "deliller. Bunlar, akl?n iyi ve kötüyü seçebilece?ine inanm?yor ve "Bizim akl?m?z kendi ba??na iyiyi ve kötüyü seçemez" diyorlard?.

Ehl-i Sünnet'ten Mu'tezile diye isimlendirilen bir di?er gurup ve Ehl-i Beyt Mektebi, Allah (c.c) hakk?nda adalet esas?na inan?yorlar ve "Her halükârda o kesinlikle zulmetmez" diyorlard?.

Birbirinden ayr?lan bu iki gruptan ikincisini, adaleti kendi mezheplerinin alameti olarak saymalar? sebebiyle "Adliye", birinci grubu da "Gayri Adliye" diye isimlendirdiler. Ehl-i Beyt Mektebi, Adliye grubundand?r. Ehl-i Beyt Mektebi, adliye grubu aras?ndaki di?er f?rkalardan kendi grubunu ay?rt etmek için, imameti de usullerinden biri olarak sayd?.

Bu esasa binaen nerde olursa olsun, "Adl" ve "?mametten" bahsedildi?inde bu, "Ehl-i Beyt Mektebi, ?mamiye-Caferi mezhebine" dalalet etmektedir.

D- Dinin cüzleri, ayn? zamanda usulü dinden yans?yan birer nur parças?d?r. ?lahi adaletin nuru da be?eri toplumlar da fevkalâde tesirli bir unsurdur. Be?eri toplumlar?n en mühim esas?n? ilahi adalet te?kil eder.

Allah’?n zatve s?fatlar?n?n tevhidi ile ibadetteki tevhidi nas?l ki be?eri toplumlar da vahdetin, birli?in ve ittihad?n nuru oluyor ve saflar? düzenleyip, intizama sokuyorsa, adalet esas?n? dinin esaslar?ndan biri olarak kabul etmek de, be?eri toplumlarda adaleti ya?atman?n ve zulmün her çe?idi ile mücadele etmenin bir sembolünü te?kil etmi? olur.

Peygamberlerin ve ?mamlar?n rehberli?i de yine toplumda ki Hakiki rehberli?in ilham kayna??d?r. Bu esasa binaen bütün varl?klar alemine hakim olan Allah’?n adaleti, insan toplumlar?nda adaletin lüzumuna bir sembol ve i?arettir.

Büyük mahlukat alemi, adaletle kaimdir ve be?eri toplumlarda adalet olmadan varl?klar?n? kesinlikle sürdüremeyeceklerdir.

2- Adalet Nedir?

Adaletin iki manas? vard?r:

1-Bu kelimenin geni? manas? daha önce de dedi?imiz gibi her ?eyin kendi yerli yerine konulmas?, di?er bir tabirle dengeli ve e?it olmas?d?r.

Bu manas?yla “Adalet” gezegenlerde, atomun yap?s?nda, insan vücudunun binas?nda, bütün bitkilerde, canl?larda ve bütün varl?k aleminde hüküm sürmektedir.

Bu, ayn? Hz. Peygamber’in (s.a.a) buyurmu? oldu?u hadis-i ?eriflerindeki mana gibidir, ?öyle buyurmaktad?r: "Semavat ve arz (gökler ve yer) adaletle ayakta durmaktad?r."

Misal, yerkürenin "çekme" ve "itme" kuvveti dengesini yitirir, bunlardan biri di?erine üstün gelirse, yerküre ya güne? taraf?ndan çekilir, tutu?up yok olur veya yörüngesinden ç?k?p fezada kaybolup yok olur ve kainat?m?z alt üst olur. Bu manas?yla Adalet, ?air'in me?hur ?iirinde söyledi?i gibidir.

"Adalet nedir? Yerli yerine koymakt?r.

Zulüm nedir? Kendi yerinde olmamakt?r.

Adalet nedir? A?aca su vermektir.

Zulüm nedir? Dikeni sulamakt?r."

Aç?kt?r ki, suyu bir gülün veya meyve a?ac?n?n dibine dökmek, suyu yerinde harcamakt?r. Bu adaletinde ta kendisidir. Fakat suyu faydas?z ot ve dikenlerin dibine dökmekse, onu yersiz harcamakt?r. Buda zulmün ta kendisidir.

2- Adaletin di?er manas?, ?ah?slar?n hukukuna riayet etmektir. Bunun kar?? noktas? da zulmüdür. Ba?kas?n?n hakk?n? alarak, haks?z yere kullanmak veya birinin hakk?n? alarak, haks?z yere kullanmak veya birinin hakk?n? vermek, baz?lar?n?n hakk?n? vermemektir.

Aç?kt?r ki, ikinci mana özel ve birinci mana geneldir. Ancak, dikkat edilmesi gereken, Allah (c.c) hakk?nda her ne kadar ikinci mana daha fazla gözetilse de iki manada do?rudur ve geçerlidir. Allah’?n adaletinin manas? ?udur: "Ne kimsenin hakk?n? zayi eder, ne kimsenin hakk?n? di?erine verir ve ne de kullar? aras?nda ayr?m yapar. O, tam manas?yla adildir. "O'nun adaletinin delillerini ileride anlatmaya çal??aca??z."

?ster zulüm olsun, ister birinin hakk?n? gasp etmek, almak olsun, yada birinin hakk?n? di?erine vermek ve ay?r?m yapmak olsun, Allah’?n pak ve temiz zat? hususunda geçerli olamaz. O. her halükârda iyi amele ceza vermez, kötü i?e de te?vik etmez. Hiç kimseyi ba?kas?n?n günah?yla hesaba çekmez. Kuruyla ya?? asla beraber yakmaz. Hatta, büyük bir toplulukta bir ki?i d???nda hepsi günahkar olsa bile Allah, o günahkarlarla birlikte ceza çektirmez.

E?'arilerin;" E?er Allah, bütün peygamberleri cehenneme ve bütün günahkarlar? cennete koysa bu zulüm de?ildir" demesi saçma, çirkin ve seviyesiz bir sözdür. Hurafelere ve taassuba bula?mam?? herkesin akl? bu sözün kötülü?üne ?ahitlik eder.

3- Adaletle,e?itlik aras?ndaki fark konusunda, i?aret edilmesi gereken di?er bir nokta da ?udur: Bazen, adaletle e?itlik kar??t?r?lmakta ve adaletin e?itli?e riayet etmek oldu?u zann? hakim olmaktad?r. Halbuki hakikatte öyle de?ildir. Adalette, her zaman e?itlik ?art de?ildir. Bilakis müstahak olmak ve liyakat dikkate al?n?r. Mesela: Bir s?n?ftaki ö?renciler aras?nda adalet, onlar?n hepsine ayn? notu vermek de?ildir. Yine, iki i?çi aras?nda adalet bunlar?n her ikisinde de ayn? miktar da maa? vermek de?ildir. Tersine her ö?renci lay?k oldu?una ve yazd???na göre not almal?, her i?çi yapt??? i?e ve faaliyete uygun ücret almal?d?r.

Tabiat aleminde de yine adaletin geni? anlam? budur. Bir balinan?n kalbi, takriben bir ton a??rl???ndad?r. Bir küçük serçenin kalbiyle (belki bir gram bile de?ildir) e?it olsayd? adalet olmazd?. E?er, büyük ve çok yüksek bir a?ac?n kökleriyle, çok küçücük bir fidan?n kökleri ayn? olsayd? adalet de?il, ta zulmün kendisi olurdu. Adalet her varl???n hak ölçüsüne, kabiliyetine ve liyakatine göre pay sahibi olmas?d?r.