İşi Yolculuk Olan veya Yolculuğu İşi İçin Mukaddime Olan Kimse

Soru 638: İşi için yolculuk yapması gereken bir kimse yolculukta namazını tam mı kılması gerekir, yoksa bu sadece işi yolculuk olan kimseye mi mahsustur? Dini merci İmam Humeyni (r.a) "Mesleği Yolculuk Olan" sözünden neyi kastetmektedir. Mesleği yolculuk olan bir kimse var mı ki? Çünkü deveci, şoför, gemici ve benzerlerinin meslekleri devecilik, şoförlük, gemiciliktir ve esasen mesleği yolculuk olan bir kimse yoktur.

Cevap: İşi için yolculuk yapan (yolculuk, işi için mukaddime olan) kimse, her on gün arasında en azından bir kere işi için işyerine giderse, namazı (seferî değil) tam olur ve orucu da sahihtir. Ulemanın dilinde, mesleği yolculuk olan kimseden maksat ise, işinin kıvam ve mahiyeti sefere bağlı olan kimsedir; soruda geçen işler gibi.

Soru 639: İş için bir şehirde bir yıldan fazla kalan kimselerin veya askerlik vazifelerini yapmak için bir şehirde bir veya iki sene kalan askerlerin namaz ve oruçlarının hükmü nedir? Her yolculuktan sonra namazı tam kılmak ve oruç tutmak için on gün kalmayı kastetmeleri farz mıdır? On günden az kalmak isterlerse, namaz ve oruçlarının hükmü nedir?

Cevap: Eğer on günde bir en az bir kere iş yerinden dolayı yolculuk ediyorsa, ilk ve ikinci yolculuğu hariç namazını tam kılmalı ve orucunu tutmalıdır. Ancak ilk ve ikinci yolculukta on gün kalmayı kastetmedikçe, hükmü diğer yolcuların hükmüyle aynıdır; namazları seferidir ve oruç tutmaları sahih değildir.

Soru 640: Çoğu günler uçuş yapan, şer'î mesafeden çok yol kat eden ve sonra yine kendi yerlerine geri dönen savaş uçaklarının pilotlarının namaz ve oruçlarının hükmü nedir?

Cevap: Yolculukta namazın tam oluşunda ve orucun sıhhatinde onların hükmü diğer taşıtların şoförleri, gemilerin kaptanları ve diğer uçakların pilotlarının hükmüyle aynıdır.

Soru 641: Bazı kabileler ikamet ettikleri mekândan bir veya iki ay için göç ediyor ama yılın geriye kalan kısmını yayla veya kışlakta ikamet ediyorlar. Bu iki yer (yayla ve kışlak) onların vatanı sayılır mı? Bu iki yerde ikamet ettikleri müddet içerisinde yaptıkları yolculukların (namazı seferî ve tam kılma açısından) hükmü nedir?

Cevap: Devamlı olarak yılın bir kısmını birinde ve diğer kısmını da diğerinde geçirmek için yayladan kışlağa veya tersine göç etmek isterlerse ve her iki yeri devamlı yaşantıları için seçerlerse, bu durumda bunların her ikisi de onların vatanı sayılır ve onlar için her iki yerde de vatan hükmü uygulanır. Bu iki vatan arasındaki, mesafe şer'î mesafe miktarında olursa, bir vatandan diğerine göç etmelerinde hükmü diğer yolcuların hükmüyle aynıdır.

Soru 642: Ben şehrimizdeki devlet dairelerinin birinde görevliyim. Oturma yerimle iş yerim arasındaki mesafe 35 km. civarındadır. İşe gitmek için her gün bu mesafeyi kat ediyorum. Bu durumda özel bir iş için, çalıştığım şehirde birkaç akşam kalmayı kastedersem namazımın durumu nasıl olur. Tam mı, yoksa seferî mi kılmam gerekir? Ve örneğin, akrabalarımı ziyaret etmek için Cuma günü diğer bir şehre yolculuğa çıktığımda namazı tam mı kılmalıyım, seferî mi?

Cevap: Yolculuğunuz her gün yaptığınız işiniz için olmazsa, iş için yolculuk yapmanın hükmü kapsamına girmez. Ama aslında iş için yolculuk yapar ve bu esnada iş yerinizde akrabalarınızı, arkadaşlarınızı ziyaret etmek gibi işler de yapar ve bazen de bir veya birkaç akşam orada kalırsanız, bu iş için yapılan yolculuğun hükmünü değiştirmez. Namazınızı tam kılmalı ve orucunuzu da tutmalısınız.

Soru 643: İş için yaptığım yolculukta idari saat bittikten sonra iş yerimde şahsi işler yaparsam; mesela sabahın yedisinden öğleden sonra saat ikiye kadar mesai saat olup bu arada idari işler yapar ve saat ikiden sonra şahsi işlerimi yaparsam namaz ve oruçlarımın hükmü nedir?

Cevap: İş için yapılan yolculukta idari saat bittikten sonra özel ve şahsî işler yapmak, iş için yapılan yolculuğun hükmünü değiştirmez.

Soru 644: Bir yerde on gün kalacaklarını bilen, ancak emirleri kendi ellerinde olmayan askerlerin namaz ve oruçlarının hükmü nedir? Bu hususta İmam Humeyni'nin (r.a) de fetvasını söyler misiniz?

Cevap: Bu takdirde bir yerde on gün veya daha fazla kalacaklarını kesin bildiklerinden dolayı namazlarını tam kılmaları ve oruçlarını tutmaları farzdır. İmam'ın (r.a) da fetvası böyledir.

Soru 645: Ordu veya inkılap muhafızlarının istihdam ettiği kadroların kışlada veya sınır bölgelerinde on günden fazla kalmakla görevlendirildikleri takdirde, namaz ve oruçlarının hükmü nedir? İmam'ın (r.a) da fetvasını açıklar mısınız?

Cevap: Bir yerde on gün veya daha fazla kalmak isterler veya kalacaklarını bilirlerse, orada namazlarını tam kılmaları ve oruç tutmaları gerekir. İmam'ın (r.a) fetvası da böyledir.

Soru 646: İmam Humeyni'nin (r.a) “Tevzihu'l Mesail” kitabında, yolcu namazıyla ilgili 1306. meselede yer alan yedinci şart şöyledir:

"Şoför birinci yolculuğu dışında namazını tam kılmalıdır. Ama birinci yolculuğunda, yolculuğu uzun sürse bile namazı seferidir." Birinci yolculuktan maksat, vatanından ilk çıkışından bir ay veya daha fazla sürse ve bu müddet zarfında vatanı olmayan iki şehir arasında on kere yük taşımacılığı için gidip gelse bile, tekrar oraya geri dönünceye kadar geçen süre midir?

Cevap: Eğer gidiş-dönüş halkın nezdinde bir sefer sayılırsa, başka bir şehre ders vermek için sabah gidip akşam dönen öğretmen gibi, bu durumda gidiş-dönüş birinci sefer sayılır. Ancak halkın nezdinde sadece gidiş birinci yolculuk sayılırsa, mesela bir şehirden yük alıp başka şehre giden şoför gibi ki oradan da başka bir şehre yük alıyor, bu durumda birinci sefer yük aldığı ilk şehre ulaşınca sona erer.

Soru 647: Askerlik vs. gibi durumlarda şoförlükle görevlendirilen askerler gibi sabit mesleği şoförlük olmayan, ancak kısa bir müddet için araba şoförlüğüyle görevlendirilen kimseler yolcu hükmünde midirler, yoksa namazı tam kılıp, oruç tutmaları mı gerekiyor?

Cevap: Bu geçici müddet içinde, araba şoförlüğü örfen onların işi sayılırsa, bu durumda bu işte onların hükmü diğer araba şoförlerinin hükmüyle aynıdır.

Soru 648: Arabası arızalanan şoför, arabanın tamiri için gerekli parçaları almak amacıyla başka şehirlere yolculuk yaparsa, arabasıyla gitmediği bu yolculukta namazı tam mı kılmalıdır, seferî mi?

Cevap: Bu yolculukta işi şoförlük olmaz ve halk o yolculuğu mesleki yolculuk hesap etmezse, diğer yolcuların hükmündedir.