?slami Ya?am Tarz? ve Dini Ö?retilerde Mesken

Bismillahirrahmanirrahim

 

Dini Ö?retilerde Vatanda?l?k ve Mesken Haklar?

Günümüz dünyas?n?n en önemli konular?ndan biri, vatanda?l?k haklar? ve e?itime dikkatle yap? ilkeleridir. Vatanda?l?k konular?n?n bugünkü haliyle tarihsel bir kayd? yoktur; ancak son yüzy?lda onun konular?n?n oldukça artt???n? itiraf etmek gerekir.

 

Günümüzde insan toplumlar? giderek kimliklerini, de?erlerini ve sayg?nl?klar?n? yitirmi?, insanlar kodlarla ve rakamlarla tan?nmaya ba?lam??t?r. Biz sadece say? ve kodlar?n sahiplerini görüyoruz ve bu kodlar?n arkas?nda hangi dü?üncelerin oldu?u hakk?nda hiçbir fikrimiz yoktur.

 

?slam e?itim sisteminde kentsel yap? ilke ve kriterleri vatanda?l?k haklar?yla belirtilmi?tir. Kur'an-? Kerim, Allah merkezlili?e uygun olarak bireyin de?erini ve itibar?n? vurgulayarak ?öyle buyurmaktad?r:

? ??? ?????????? ????? ????? ?? ????????????? ??? ?????? ??????????? ??????????????? ???? ????????????? ?? ?????????????? ???? ???? ??? ????? ??????? .

“Andolsun, biz insano?lunu ?erefli k?ld?k. Onlar? karada ve denizde ta??d?k. Kendilerini en güzel ve temiz ?eylerden r?z?kland?rd?k ve onlar? yaratt?klar?m?z?n birço?undan üstün k?ld?k.” [1]

 

Yine ?öyle buyuruyor:

???? ?????? ??????? ???????? ?????? ???? ??????? ??? ????????? ???????????? ?????? ???????? ??????? ?? ??? ???????? ????????? ?????? ?????? ??????.

“Kim, bir insan?, bir can kar??l??? veya yeryüzünde bir bozgunculuk ç?karmak kar??l??? olmaks?z?n öldürürse, o sanki bütün insanlar? öldürmü?tür.” [2]

Buna dayanarak, toplum ve mahalledeki insanlar?n ?ehir veya köy ?eklindeki konut ihtiyaçlar? bu de?ere göre sa?lan?r.

 

Dini ö?retilerde Bar?nma ve Meskenin Hedefleri

?slam dini ö?retisi ve ya?am tarz?nda, manevi ve psikolojik huzur ve maddi rahatl?k, bar?nma ve meskenin önemli hedefleridir. Kur'an-? Kerim'de ikamet edilen yer “mesken” kelimesiyle zikredilmektedir. Onun as?l harfleri olan “se-ke-ne, hareket ettikten sonra yerle?ip istikrar bulma” anlam?na gelir. [3] Bu sebeple “mesken” huzur ve sükûnet edilen yere denir. [4]

 

Kur'an-? Kerim, ?öyle buyuruyor:

??? ??? ????? ??? ???????????? ????? ?????????? ???? ??????? ?? ?????? ?????? ???? ?????? ????????? ?? ????????? ???? ???????? ????????? ?? ????? ??????.

Andolsun, Sebe’ halk? için kendi yurtlar?nda bir ibret vard?: Biri sa?da biri solda iki bahçe bulunuyordu. Onlara ?öyle denilmi?ti: “Rabbinizin r?zk?ndan yiyin ve O’na ?ükredin. Beldeniz güzel bir belde, Rabbiniz de çok ba???lay?c? bir Rabdir.” [5]

 

Konsantrasyon, topluluk ve dayan??ma da konut ve meskenin hedeflerinden biridir. Kur’an-? Kerim, Ben-i ?srail k?ssas?nda Hz. Musa’ya (a.s) hitapla ?öyle buyuruyor:

??????????? ???????? ????????

“Ve evlerinizi namaz k?l?nacak yerler yap?n.” [6]- Yûnus, 87.

 

Baz? müfessirler, ayetteki “k?ble” kelimesinden maksad?n “kar??l?kl? olmak” manas?nda oldu?u görü?ündedirler ve ayetin manas? da “evlerinizi kar?? kar??ya gelecek ?ekilde karar verin” ?eklindedir.  Bu çal??ma ?sraillilerin odaklan?p bir araya gelmelerine etkili bir ?ekilde yard?mc? olmu? ve genel olarak sosyal konular? tart???p dini törenler için bir araya gelebilmi?lerdir. [7] E?er “K?ble” kelimesi “namaz k?l?nan k?ble” manas?nda olursa, bu ayeti ?erife meskenin manevi yönündeki ibadet ve kullu?unu aç?klamaktad?r.

 

Dini Ö?retilerde Mesken Nimeti

Allah, arazi seçimi, konut yap?m?, insan?n in?aatla ilgili kurallara nas?l ula?t???na kadar insano?lunun bütün sükûnet merhalelerini kendisinden bir hediye olarak adland?r?yor ve ?öyle buyuruyor:

?? ????????? ???? ?????????? ???????? ??? ????? ??? ? ?????? ??? ?????? ???????????? ??? ?????? ????? ? ?????? ?????? ?????? ?????????? ???? ???? ? ?? ????? ?? ????? ??????.

“Hat?rlay?n ki Allah Âd kavminden sonra, sizi onlar?n yerine getirdi ve sizi yeryüzünde yerle?tirdi. Yerin ovalar?nda kö?kler kuruyor, da?lar? oyup evler yap?yorsunuz. Art?k Allah’?n nimetlerini an?n da yeryüzünde bozgunculuk yaparak kar???kl?k ç?karmay?n.” [8]

 

Bu ilahi nimet ve hediyeler, hakikat yolunda ve hakikati ke?fetme yolunda oldu?u sürece insano?lunun mutlulu?u ve toplumun kalk?nmas?na sebep olur. Aksi takdirde bu nimetlerin devam?ndan mahrum kal?rlar. Kur’an-? Kerim, Semud kavminden bahsediyor ki, da??n ortas?nda ta?lar? yontarak bina ve yap?lar yap?p orada sükûnet ediyor, fesat ve yolsuzluk yapt?klar?nda ise, azap k?rbaçlar? onlar? sararak bu nimetten mahrum kal?yorlar.

 

Dini Ö?retilerde Mesken Yap?s?

Yap?, binan?n yap?m?ndan önceye kadar bizim birçok davran???m?z? yönlendirir. Bina, insan?n esiridir ama in?a edildikten sonra insan onun esiri olur. ?n?aattan önce bizler onu ?ekillendiririz ve in?aattan sonra ise, yap? bizim davran??lar?m?z? ?ekillendirir. Bu nedenle tasar?m a?amas?nda yerel kültürden yola ç?k?larak bir plan tasarlan?rsa, bizim kültürümüz ile binan?n bize dayatt??? kültür aras?nda bir çeli?ki olu?mayacakt?r. Ama yap?, yabanc? ve kendimizden olmayan bir kültüre göre yap?l?rsa, Müslüman kültürü ile binan?n kültürü aras?nda çeli?ki ortaya ç?kar. Bu çeli?ki ba?lang?çta sorunlu olabilir ve çat??ma hissi verebilir; ancak zamanla bireysel kültür duyars?zla??r ve yap? kültürü hâkim olur.

Bu de?i?iklikler o kadar yava? ve sakindir ki, hiç dikkat çekmeyebilir; ancak aradan zaman geçtikten sonra bu iki dönem kar??la?t?rarak de?i?iklikler anla??labilir. Bu de?i?im, öncelikle davran?? alan?nda gerçekle?ir ve daha sonra bu davran?? de?i?ikli?i, kültürde de?i?ime neden olur. Bu nedenle dindarlar?n, ?slam ?ehri ve ev in?aat? ile ilgili olan dini ö?retileri ciddiye almalar? gerekmektedir. Dini ö?retilerde mesken iki kategoriye ayr?labilir: Yap?sal ö?retiler ve de?er ö?retileri.

 

Yap?sal ö?retilerden maksat, konut yap?m?nda ?slam kentinin göstergelerinin ç?kar?labilece?i ö?retilerdir. Öyle ki de?er yap?s?, de?er ilkeleri konular?n? içermektedir. Örnek olarak adalet; siz bir ?ehirde birikimlerinizi vermek istedi?inizde adil bir ?ekilde olmas? gerekmektedir. Kim ne kadar para öderse, o kadar in?aat yapabilir ?eklinde de?il.  

 

Mesken konusunda baz? insanlar sudan ve çamurdan vazgeçmeyerek her gün bir ev in?a etme, daha de?i?ik ev veya daha büyük ev pe?indedirler. Mesken yap?m?nda ve de?i?imindeki nihayet hedef ve arzular?n?n ne oldu?unu ve onlar?n bu konudaki h?rs ve açgözlülüklerinin ne zaman bitece?ini kendileri de bilmiyorlar. Elbette buna kar??l?k baz? insanlar, dünyadan geçerek ailesini en küçük s???na?a koyup en zor ?artlarda ya??yor ve ailesinin rahat? için hiçbir çaba sarf etmiyorlar. Onlar, dünyan?n bu k?sa ömründe ev haz?rlaman?n mant?ks?z oldu?una inan?yorlar. Her iki dü?üncenin de yanl?? oldu?u aç?kt?r. Söylendi?i gibi, din ö?retilerinde mesken, huzur ve rahatl?k yeri olarak anlat?l?r.

 

------------

[1]- ?srâ, 70.

[2]- Mâide, 32.

[3]- ?smail Cevheri, el-Sihah, c.1, s.244.

[4]- Mevsuatu’l-Arabiyyetu’l-Alemiyye, c.23, s.263.

[5]- Sebe’, 15.

[6]- Yûnus, 87.

[7]- Nas?r Mekarim ?irazi, Tefsiri Numune, c.8, s.371.

[8]- A’râf, 74.