Matem Programlar?

Soru 1440: Ço?u bölgelerde cami ve hüseyniyelerde, özellikle köylerde tarihî olaylar? canland?rmak için geleneksel olarak piyes (?ebeh/temsil)[1] yap?lmaktad?r ve bazen bu piyesler insanlarda olumlu manevî etkiler b?rakmaktad?r; bu programlar?n hükmü nedir?

Cevap: E?er bu piyes programlar?n?n içeri?i yalan ve bat?l ?eyler de?ilse, bir fesada sebep olmazsa ve mevcut zaman ?artlar?nda hak mektebe bir leke getirmezse sak?ncas? yoktur; buna ra?men bunun yerine vaaz, ir?at, Hüseynî matem ve a??t programlar? düzenlemek daha iyidir.

Soru 1441: Matem törenlerinde davul, zil ve boru çalman?n ve insanlar?n, ba??nda keskin aletler bulunan zincirlerle dövünmelerinin hükmü nedir?

Cevap: Bu gibi zincirleri kullanmak halk?n gözünde mektebe leke getirirse veya bedene ciddî zarar vermesine sebep olursa caiz de?ildir; fakat örfte yayg?n oldu?u gibi boru, davul ve zil çalman?n sak?ncas? yoktur.

Soru 1442: Baz? camilerde matem günlerinde süslü ve pahal? âlemler[2] kullan?l?r. Bazen dindar ki?iler bunlar?n hikmetini sormaktalar ve bunlar ço?u defa tebli? programlar?na zarar vermekte ve hatta caminin kutsal hedefleriyle çeli?mektedir; bu konuda ?er'î hüküm nedir?

Cevap: Onlar?n camiye sokulmas? örfen caminin ?an?yla çeli?irse veya namaz k?lanlara engel olursa sak?ncal?d?r.

Soru 1443: Bir ki?i ?mam Hüseyin'in (a.s) yas merasimi için "âlem" adak yaparsa, hüseyniyenin sorumlular?n?n bunu kabul etmekten kaç?nmas? caiz midir?

Cevap: Birinin adak adam?? olmas?, hüseyniyenin yöneticisi ve derne?ine "alem"i teslim almak için yükümlülük getirmez.

Soru 1444: ?mam Hüseyin'in (a.s) matem merasiminde matem meclisine "âlem" sokmak veya matem merasimi boyunca onu ta??man?n hükmü nedir?

Cevap: Bunun özü itibariyle bir sak?ncas? yoktur; fakat bu gibi ?eyleri dinden saymamak gerekir.

Soru 1445: Mükellef e?er matem merasimlerine kat?lmas? sebebiyle baz? farzlar? yerine getiremezse; örne?in, sabah namaz? kaza olursa, bu merasimlere kat?lmamas? daha m? iyidir, ya da bu merasimlere kat?lmamas? onun Ehlibeyt'ten uzakla?mas?na sebep olur mu?

Cevap: Aç?kt?r ki farz namaz, Ehlibeyt'in matem merasimlerine kat?lman?n faziletinden önceliklidir. Dolay?s?yla ?mam Hüseyin'in (a.s) matemine kat?lma bahanesiyle namaz?n terk olunmas? ve kazaya b?rak?lmas? caiz de?ildir; fakat namaza zarar vermeyecek bir ?ekilde bu programlara kat?lmak mümkündür ve önemle vurgulanan müstehaplardand?r.

Soru 1446: Baz? dinî heyetlerde muteber bir tarih kitab?na dayanmayan ve bir din âlimi ve merciden duyulmayan a??tlar söylenmektedir. Bu a??tlar? söyleyenlerden bunlar?n kayna?? soruldu?unda, "Ehlibeyt, bizim böyle anlatmam?z? sa?lam??lar veya bize böyle yol göstermi?ler, Kerbela vak?as? sadece tarih kitaplar?nda geçmez ve bunun kayna?? sadece uleman?n söyledikleri de?ildir; bazen bu olaylar ?mam Hüseyin (a.s) hakk?nda vaaz veren ve a??t söyleyenlerin kalbine ilham olur." diye cevap veriyorlar. Acaba Kerbela vak?as?n? bu yolla nakletmek do?ru mudur? E?er do?ru de?ilse bu durumda dinleyenlerin yükümlülü?ü nedir?

Cevap: Olaylar? bir rivayete dayanmadan ve tarihte kaydedilmemesine ra?men söz konusu ?ekilde nakletmenin ?er'î bir de?eri yoktur. Ancak olaylar?n bu ?ekilde nakledilmesi, nakledenin ç?kard??? sonuç ve görü?e dayanan hâl dili olursa ve yalan oldu?u da bilinmezse sak?ncas? yoktur. Bu alanda dinleyenlerin vazifesi, söylenenlerin münker oldu?unu kesin olarak bilirlerse ve münkerden nehyetme ?artlar? da mevcutsa onlar? münkerden sak?nd?rmakt?r.

Soru 1447: Hüseyniyelerdeki hoparlörlerden Kur’an, mersiye ve a??t sesleri bazen yüksek sesle yay?nlanmakta ve bu durum kom?ular? rahats?z etmektedir. Hüseyniye görevlileri ve hatipler de bu i?i yapmakta ?srar ediyorlar; bunun hükmü nedir?

Cevap: Hüseyniyelerde merasimlerin ve dinî programlar?n uygun zamanlarda düzenlenmesi önemle vurgulanan müstehaplardand?r. Bununla birlikte hüseyniyelerde program düzenleyenlerin ve matem tutanlar?n mümkün oldukça, hoparlörlerin sesini k?sarak ve sesi içeriye yönelterek kom?ular? rahats?z etmekten sak?nmalar? farzd?r.

Soru 1448: Muharrem ay?nda davul ve ney çalarak matem toplant?lar?n? gece yar?lar?na kadar sürdürmek hakk?nda görü?ünüz nedir?

Cevap: Seyyid'ü?-?üheda (?mam Hüseyin) ve ashab?n?n (a.s) matem toplant?lar?na gitmek ve bu gibi dinî merasimlere kat?lmak güzel ve iyi bir ?eydir; hatta bu gibi merasimler insan?n Allah'a yak?nla?mas?n? sa?layan en önemli sebeplerdendir. Fakat ba?kalar?n?n eziyet görmesine sebep olan veya ?er'an haram olan her ?eyden kaç?nmak gerekir.

Soru 1449: Matem merasiminde org ve zil gibi müzik aletleri kullanman?n hükmü nedir?

Cevap: Müzik aletleri kullanmak ?ehitler serveri ?mam Hüseyin'in matem merasimine uygun de?ildir ve matem törenlerinin eskiden beri süregelen ve yayg?n olan ?ekliyle düzenlenmesi daha uygundur.

Soru 1450: Son zamanlarda yayg?n oldu?u gibi ?mam Hüseyin'e (a.s) matem tutmak ad?na bedeni yaralamak, bedene kilit vurmak ve tart? ta?? ba?lamak caiz midir?

Cevap: Mezhebe leke getiren bu gibi ameller caiz de?ildir.

Soru 1451: Ehlibeyt ?mamlar?n?n (a.s) mukaddes ziyaretgâhlar?nda yüz üstü topra?a kapanman?n ve baz?lar?n?n yapt??? gibi yüz ve gö?üslerini kan gelmesi için yere sürtmenin ve o hâlde hareme girmenin hükmü nedir?

Cevap: Ehlibeyt ?mamlar?n? (a.s) sevmek ve matem ve üzüntüyü ortaya koymaktan uzak olan bu gibi davran??lar?n ?er'î bir yan? yoktur. Hatta bedene ciddî bir zarar verir veya mezhebe leke getirirse, caiz de?ildir.

Soru 1452: Baz? bölgelerde kad?nlar, Hz. Fat?ma'n?n (s.a) dü?ün merasimi ad? alt?nda törenler yapmak için "Hz. Ebulfazl sofras?" merasimi düzenlemekte, bu toplant?larda dü?ün ?iirleri okuyup alk?? çalarak dans etmektedirler; bu gibi ?eylerin hükmü nedir?

Cevap: E?er bu gibi merasim ve toplant?larda, yalan ve bat?l ?eyler söylenmez ve mektebe leke de getirmezse, haddizat?nda sak?ncas? yoktur; ama dans etmeye gelince, e?er ?ehveti uyand?racak nitelikte olursa veya haram bir i?i gerektirirse caiz de?ildir.

Soru 1453: ?mam Hüseyin'in (a.s) ?ehadet y?ldönümü A?ura günü merasimi için gereken masraflar? kar??lamak amac?yla toplanan mallardan geriye kalan? nelerde harcanmal?d?r?

Cevap: Geri kalan mallar, hediye edenlerden izin al?narak hay?r i?lerde kullan?labilece?i gibi gelecek y?lki A?ura merasiminde kullanmak için de saklanabilir.

Soru 1454: Muharrem ay?nda hay?rsever insanlardan para toplay?p çe?itli k?s?mlara bölerek bir bölümünü Kur’an ve mersiye okuyanlara ve konu?mac?lara vermek ve geri kalan?n? da matem merasimi masraflar? için kullanmak caiz midir?

Cevap: Mal sahiplerinin muvafakat ve r?zas?yla olursa bunun bir sak?ncas? yoktur.

Soru 1455: Kad?nlar?n hicaplar?n? koruyarak ve bedenlerini örtecek özel elbiseler giyerek sine ve zincir destelerine[3] kat?lmalar? caiz midir?

Cevap: Kad?nlar?n zincir ve sine destelerine kat?lmalar? uygun de?ildir.

Soru 1456: Ehlibeyt ?mamlar?n?n (a.s) matemlerinde ba?a kama vurmak ki?inin ölümüne sebep olursa, acaba bu i? intihar say?l?r m??

Cevap: E?er bu i? genelde ölüme sebep olmuyorsa intihar hükmünde de?ildir; fakat daha i?in ba??nda can?n?n tehlikeye girmesi korkusu varsa, buna ra?men yapar ve ölümüne sebep olursa, bu i? intihar hükmündedir.

Soru 1457: ?ntihar ederek ölen Müslüman için düzenlenen Fatiha meclislerine kat?lmak caiz midir? Onlar için mezarlar?n?n ba??nda Fatiha okuman?n hükmü nedir?

Cevap: Bunun haddizat?nda sak?ncas? yoktur.

Soru 1458: Bi'set bayram?nda, (Hz. Resulullah'?n (s.a.a) peygamberli?e tayin edildi?i gün) ve Ehlibeyt ?mamlar?n?n veladet y?l dönümü merasimlerinde dinleyenleri a?latan methiye ve mersiye okuman?n ve bu programa kat?lanlar üzerine para serpmenin hükmü nedir?

Cevap: Dinî bayram törenlerinde methiye ve mersiye okuman?n sak?ncas? yoktur; bu merasimlere kat?lanlar üzerine para serpmenin de kendisi sak?ncas?zd?r, hatta e?er müminleri ne?elendirmek, sevinç ve ne?eyi belirtmek amac?yla olursa, sevab? bile vard?r.

Soru 1459: Kad?n?n, namahrem erkeklerin sesini duyacaklar?n? bilmesine ra?men yas merasiminde mersiye okumas? caiz midir?

Cevap: E?er bir fesad?n ç?kmas? endi?esi varsa bundan kaç?n?lmas? gerekir.

Soru 1460: A?ura günü ba?a kama ile vurmak, ate? ve kor üzerinde yal?n ayak yürümek gibi ruhî ve bedenî zarara neden olan ve ayr?ca di?er ?slâm mezhepleri ulemas?, izleyiciler ve yine dünya halk?n?n gözünde ?ia-? ?sna A?eriyye mektebinin karalanmas?na ve küçük dü?mesine sebep olan merasimler hakk?ndaki görü?ünüzü aç?klar m?s?n?z?

Cevap: ?nsana zarar veren veya din ve mektebe leke getiren her i? haramd?r; müminlerin bunlardan kaç?nmas? gerekir. Zikredilen davran??lar?n birço?u halk?n yan?nda Ehlibeyt (hepsine selâm olsun) mektebine hakaret edilmesine ve mektebin lekelenmesine sebep olmaktad?r. Bu ise en büyük zarar ve ziyand?r.

Soru 1461: Ba?a gizli bir ?ekilde kama vurmak helâl midir, yoksa bu konudaki fetvan?z genel midir?

Cevap: Kama vurmak, örfen hüzün ve keder belirtilerinden say?lmaman?n yan?nda Ehlibeyt ?mamlar? (a.s) zaman?nda ve onlardan sonraki dönemlerde rastlan?lm?? bir davran?? de?ildir. Bu amelin Ehlibeyt ?mamlar? (a.s) taraf?ndan özel veya genel olarak onayland???na dair bir rivayet de nakledilmemi?tir. Günümüzde bu amel mektebimize leke getirdi?i ve küçük dü?ürücü davran?? say?ld??? için hiçbir ?ekilde caiz de?ildir.

Soru 1462: Cismî ve ruhî zarar?n ?er'î ölçüsü nedir?

Cevap: Ölçü, örfen ciddî ve önemli bir zarar olarak görülmesidir.

Soru 1433: Baz? Müslümanlar?n yapt??? gibi -yas merasimlerinde- bedene zincirle vurman?n hükmü nedir?

Cevap: Örf aç?s?ndan yaslarda hüzün ve keder örneklerinden say?lacak bir davran??sa, sak?ncas? yoktur.

---------------

[1]- Özellikle ?mam Hüseyin'in (a.s) mateminde sabit yerlerde veya hareket hâlinde Kerbela vak?as? ve Ehlibeyt'le ilgili di?er olaylar? canland?ran piyes türü.

[2]- ?mam Hüseyin (a.s) için düzenlenen matem heyetleri ve deste gruplar?n?n önünde, insan?n omzuna ba?lanan, bir simge olarak ta??nan, üzerinde kanat, mücevherler vb. ?eylerle süslenmi? e?ilme özelli?ine sahip metaller bulunan büyük bir a?aç veya demir parças?. Bu metal simge, Kerbela vak?as?nda ?mam Hüseyin'in (selâm üzerine olsun) ordusunun sanca??n? temsil olarak kullan?l?r.

[3]- ?ehitler serdar? ?mam Hüseyin'in (a.s) matem merasimlerinde olu?turulan gruplar.