Nehcü'l Belâ?a'da ?badet ve Abitlerin Çehresi

Bismillahirrahmanirrahim

Nehcü'l Belâ?a aç?s?ndan ibadet, kuru ve ruhsuz amellerden olu?mamaktad?r. Organlarla yap?lan eylemler (bedensel ameller), ibadetin ?ekli ve kal?b?d?r. Ruh ve mana ise, ba?ka bir ?eydir. Bedensel ameller ancak ruh ve manayla iç içe oldu?u durumda canl? ibadet olarak adland?r?lmaya lay?kt?r. Gerçek ibadet bir nevi üç boyutlu dünyadan ayr?lmak; ba?ka bir dünyaya, hareket, co?ku, kalbî varidat [ilhamla gelen sözler] ve kendine has lezzetlerle dopdolu bir dünyaya ayak basmakt?r.

Nehcü'l Belâ?a'da, ibadet ve sülûk ehli hakk?ndaki sözler çoktur. Ba?ka bir ifadeyle, ibadet ve ibadet ehlinin portreleri çizilmi? ve çe?it çe?it resimleri sergilenmi?tir. Bazen âbitlerin ve saliklerin simas?, geceleri ihya etmek, Allah korkusuyla titremeler, ?evk ve lezzetler, yan?p yak?nmalar, a?lay?p s?zlanmalar ve Kur'an tilâvetleri bak?m?ndan tasvir edilmi?tir.

Bazen ibadet, murakebe, gözetme, nefisle cihat ?????nda kazan?lan kalbî varidat ve ilhamlar, gaybî inayet ve lütuflar, yard?mlar olarak aç?klanm??t?r. Bazen ibadetin günah? giderme ve günah?n olumsuz etkilerini yok etmedeki tesir ve rolü üzerinde durulmu?tur. Bazen ibadetin baz? ahlâkî hastal?klar?n, ruhsal ukdelerin, komplekslerin tedavisindeki etkisine i?aret edilmi?tir. Bazen de abitlerin, zahitlerin ve saliklerin hâli, kat???ks?z ne?e ve lezzetleri zikredilmi? ve hat?rlat?lm??t?r.

Geceleri ?hya Etmeler

"Gece oldu mu, ayaklar?na basarlar, saflar kurarlar, ibadete koyulurlar. Kur'an ayetlerini, harfleri say?lacak kadar a??r, anlam?n? dü?ünerek okurlar; kendilerini bu suretle (arifane) hüzünlere atarlar; dertlerinin devas?n? Kur’an'da bulurlar. [Kur'an'dan okuduklar? ayetleri görüyorlarm?? gibidirler.] Kur'an'dan [rahmet ayetlerini yani] te?vike, sevaba, mükâfata ait bir ayet okuyunca o sevab? elde etmeyi umarlar; gönüllerini özlemle ona verirler; san?rlar ki o mükâfat, gözlerinin önüne gelmi?, serilmi?tir. Korkutucu bir ayet geçti mi, kulaklar?n? ona verirler; san?rlar ki cehennemin yal?mlanmas?, alevi yücelirken ç?kard??? ses, kulaklar?na gelmektedir; onu i?itmededirler. Rükû ederek iki kat olmu?lard?r; al?nlar?n?, ellerini, dizlerini, ayak parmaklar?n? yerlere dö?emi?lerdir; secdeye kapanm??lard?r; yüce Allah'tan azaptan, zincirlere vurulmaktan kurtulmay? dilemeye koyulmu?lard?r. [1]

(Geceleri böylesine ihya eden ve ruhlar? ba?ka dünyaya ba?l? olan bu insanlar?n) gündüzlerine gelince; (toplumla iç içedirler) yumu?ak huyludur onlar; bilginlerdir, iyi ki?ilerdir, çekinenlerdir." [2]

Kalbî Vâridât ve ?lhamlar

"O, [ilim ve fikirle donanarak] akl?n? diriltmi?, [arzu ve isteklerini gemlemi?] nefsini yok etmi?, öyle ki bedeninin kal?nl?klar? incelmi? ve ruhunun kabal?klar? yumu?am?? (ahlâken olgunlu?a eri?mi?), kalbine öyle nurlu bir ???k yans?m??t?r ki bununla yolunu ayd?nlatarak yoluna devam ediyor. Sürekli bir kap?dan (menzilden) di?erine götürülmü? ve bilahare selamet kap?s?na (menziline) götürülmü?tür. Bedeninin sükunuyla iki aya?? emniyet ve rahat içinde yerinde sabitle?mi?tir. Bütün bunlar kalbini kulland??? ve Rabbini raz? etti?i içindir." [3]

Bu cümlelerde, dikkat edilirse "ak?l hayat?" denilen ba?ka bir hayattan bahsedilmektedir. Nefis mücahedesi ve nefs-i emmareyi öldürmekten, beden ve ruhun riyazetinden söz edilmektedir. Mücahede sonucu salikin kalbinden f??k?ran ve dünyas?n? ayd?nlatan ?im?ek dile getirilmektedir; özleyen, can atan bir ruhun, salikin insano?lunun seyir ve manevî yüceli?inin son noktas? olan menzile ula??ncaya kadar s?ras?yla katetti?i menziller, merhaleler hakk?nda konu?ulmaktad?r.

Nitekim yüce Allah ?öyle buyuruyor:

"Ey insan! ?üphe yok ki sen, Rabbine kar?? çaba üstüne çaba göstermektesin; sonunda O'na varacaks?n." [4]

Sonunda insan?n huzursuz, ?st?rapl? ve kederli kalbine inecek olan huzur ve güvenceden bahsedilmektedir. Yüce Allah ?öyle buyuruyor:

"Bilin ki, kalpler ancak Allah'? anmayla huzur bulur."  [5]

Nehcü'l Belâ?a'n?n 228. hutbesinde bu grubun kalp hayat?na verdikleri önem ?öyle tavsif edilmi?tir: "Dünya ehlinin, bedenlerinin ölümünü gözlerinde büyüttüklerini görürler. Oysa onlar, ya?ayan kalplerin ölümlerini daha büyük bilirler."

Nehcü'l Belâ?a'da yetenekli, haz?r ruhlar? al?p götüren ve o yöne sürükleyen cezbeler, ?u ?ekilde anlat?lmaktad?r: "Canlar? yüceler yücesi olan yak?nl?k duraklar?nda oldu?u hâlde, bedenleriyle dünya ehlinden görünürler, onlarla görü?üp konu?urlar." [6]

"Allah'?n, onlar için takdir etti?i ve tayin buyurdu?u ecel olmasayd?, onlar?n ruhlar?, sevaba i?tiyak duymak, azaptan korkmak dolay?s?yla göz yumup açacak bir müddet bile bedenlerinde karar etmezdi." [7]

"Özünü, i?ini-gücünü Allah için hâlis bir hâle getirmi?tir; Allah da onu kendine has k?lm??t?r." [8]

Nefsi temizleme ve kulluk yolunu kat etme sonucu saliklerin kalbine akan Allah vergisi bilimler ve onlara nasip olan yakin ?öyle beyan edilmektedir: "Gerçek basiret üzere kurulu bilgi onlar?n kalbine do?ru ak?n eder; onlar yakin ruhuyla kuvvetlenirler; refah al??k?n? insanlara zor gelen güçlükleri kolay görürler; bilgisizlerin kaç?nd?klar?, ho? görmedikleri ?eylerle ha?ir ne?irdirler onlar." [9]

Günahtan Temizlenmek

?slâm ö?retileri aç?s?ndan, her günah, insan?n kalbinde karart?c? ve matla?t?r?c? bir etki b?rak?r ve sonuçta iyi i?lere e?ilim ve istek azal?r ve di?er günahlara ra?bet fazlala??r. Bunun kar??s?nda ibadet, kulluk ve Allah'? anmak, insan?n dinî vicdan?n? e?itir, iyi i?ler yapmaya meyil ve ra?betini fazlala?t?r?r; ?er, fesat ve günaha e?ilimini de azalt?r; yani günahlardan kaynaklanan matl?klar? giderir, onun yerine hay?r ve iyili?e e?ilimi yerle?tirir.

Nehcü'l Belâ?a'da namaz, zekât ve emaneti eda etmekle ilgili bir hutbe var. Namaz hakk?nda tekit ve vurgulamadan sonra Hz. Ali (a.s) ?öyle buyuruyor: "Namaz, günahlar? yapraklar?n döküldü?ü gibi döker ve iplerin çözüldü?ü gibi çözer (günahlar? günah ipinde çözer). Allah Resulü, namaz? insan?n kap?s?n?n önünden akan p?nara benzetmi?tir. Namaz k?lan kimse, orada gece gündüz be? defa y?kan?r. Böyle olan bir kimsede kirden hiç eser kal?r m??!" [10]

Ahlâkî Tedavi

Nehcü'l Belâ?a'n?n 190. hutbesinde azg?nl?k, zulüm ve kibir gibi birtak?m çirkin ahlâka i?aret ettikten sonra ?öyle buyuruyor: "Allah, kullar?n?, bu ululanmadan, namazlarla, zekâtlarla, farz günlerdeki oruç tutup mücahede etmeleriyle, onlar?n âzâs?n? sakinle?tirerek, gözlerini haramdan çekindirerek, nefislerini alçaltarak, gönüllerine dincelme ihsan ederek, kendilerini büyük görmeyi onlardan gidererek korur."

Üns ve Lezzet

"Allah'?m! Dostlar?n? en iyi ?ekilde a??rlayan, sana tevekkül edenlere tek ba??na yetensin. Onlar? kalplerinin bat?n?nda görür, içlerinden geçenlere vak?f olur, basiretlerini ve s?n?r?n? bilirsin sen. S?rlar?, senin nezdinde a?ikârd?r. Kalpleri, hasretle senden yard?m ister (senden ayr?l??a dayanamazlar). Gurbet, onlara yaln?zl?k hissettirir de seni zikretmekle avunurlar. Üzerlerine musibetler ya?d??? zaman senden yard?m isterler." [11]

"Do?rusu Allah'?n zikrinin liyakatli ki?ileri vard?r ki bütün dünya nimetleri yerine onu seçerler." [12]

Nehcü'l Bela?a'n?n 148. hutbesinde Hz. Mehdi'ye (a.f) i?aret ederek ahir zamanda yi?itlik, cesaret, hikmet ve ibadet s?fatlar?n? kendilerinde toplayan bir gruptan bahsetmektedir: "Sonra dileyen toplulu?un can gözlerini açar; körle?mi? k?l?çlar? biler gibi onlar?n görü?lerini biler. Kur'an'?n nuru gözlerinin nurunu ???t?r, görgülerini güçlendirir; tefsirle kulaklar?n?, duyu?lar?n? keskinle?tirir; onlar da sabahleyin marifet kadehini içtikten sonra, hikmet nuruyla susuzluklar?n? giderirler, suya kanarlar."

------------

[1]- Kur'an-? Kerim'i, harfleri say?labilecek kadar yava?, yâni anlam?n? dü?ünerek okumak, Müzzemmil suresinin 4. ayet-i kerimesinde emredilmektedir. Kur'an'?n gönüllere ?ifa, inananlara ?ifa ve rahmet oldu?u Yunus suresinin 57 ayetinde ve ?srâ suresinin 82. ayeti kerimelerinde bildirilmektedir. Fussilet suresinin 44. ayetinde de Kur'an'a, “?ifa ve hidayet” denmektedir. Secde edildi?i vakit, al?n, avuçlar, dizler ve ayak parmak uçlar? olan yedi uzvun yere gelmesi ?artt?r.

[2]- Nehcü'l Bela?a, hutbe: 191.

[3]- Nehcü'l Bela?a, hutbe: 218.

[4]- ?n?ikak, 6.

[5]- Ra'd, 28.

[6]- Nehcü'l Bela?a, hikmet, 147.

[7]- Nehcü'l Bela?a, hutbe, 191.

[8]- Nehcü'l Bela?a, hutbe, 85.

[9]- Nehcü'l Bela?a, k?sa sözler, 147.

[10]- Nehcü'l Bela?a, hutbe: 197.

[11]- Nehcü'l Bela?a, hutbe: 225.

[12]- Nehcü'l Bela?a, hutbe: 220.