Mehdi Aksu

Molla, bazı İslâm toplumlarında tanınmış din âlimlerine veya belirli seviyede öğrenim görmüş kimselere verilen bir unvandır.

Tarih boyunca çeşitli İslâm toplumlarında görülen “molla” kelimesi günümüzde en çok İran’da kullanılmaktadır.

İran’da esas olarak bu unvan iyi bir tahsil kademesinden geçmiş, liyakat sahibi kimseler için kullanılmıştır.

Safevîler devrinde “Molla Sadra” diye bilinen Sadreddîn-i Şîrâzî, baba-oğul Molla Meclisî’ler gibi çok sayıda âlim ilmî bir şeref ve liyakat ifade eden “molla” unvanı ile anılmıştır. Bu durum Kacarlar döneminde de sürmüş, bu kelime ulema arasında Molla Ali Kenî ve Molla Âğâ Derbendî’ye unvan olmuştur. Ahund Molla Kâzım Horasânî’de görüldüğü gibi, başına bazen “ahund” kelimesi getirilmiştir. Bu kullanım şekli, belirtilen kişinin sahasındaki üstünlüğünü ve ilmî muhtevasının yüksekliğini göstermekteydi.

Ancak son zamanlarda “Molla” kelimesi giderek itibarını kaybetmiştir. Günümüz Müslüman toplumlarında bazıları tarafından tamamen aşağılayıcı bir anlam kazanmıştır. Genellikle dine muhalif kimselerin dilinde yüksek dereceli de olsa herhangi bir din âlimi için kullanılmaktadır.

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin ilmî özelliklerine atıfta bulunularak “Molla-i Rûm” şeklinde anıldığı bilinmektedir.

Molla Sadra, Molla Muhsin Feyzi Kaşani, Molla Mukaddesi Erdebili, Molla Salih Mazendarani ve birçokları kimisi fakih, kimisi filozof, kimisi arif, hepsi de Şia’nın çok büyük âlimleriydiler ve onlara “Molla” unvanı ile hitap edilmiş ve bugün havza ortamında onlar “Molla” tabiri ile anılmaktadırlar.

Bu gerçeği google amca bile bilmektedir. En basitinden Google’ye “Molla Sadra” yazarsanız karşınıza Filozof kelimesi çıkar.

Ancak avam/halk dilinde “molla” az bilen, âlim olmayan anlamı ifade ettiği için bazıları ne yazık ki bu konuda halkın/avamın anladığını tercih ederek kendi düşüncelerine göre ilim adamlarını “âlim”, (çok bilen) “molla” (az bilen) olarak iki sınıfa ayırmışlar ve böylelikle konu hakkında havzanın literatüründen uzaklaşarak avamın ağzı ile konuşur olmuşlardır. Bunu böyle yapanlardan bazıları kendilerini “âlim” (çok bilen) kendileri gibi düşünmeyenleri ise “molla” (az bilen) olarak lanse etmeye çalışmışlar.